BELİRTİYE DAYALI DİŞ HEKİMLİĞİ NE DEMEKTİR?

EVIDENCE BASED DENTISTRY
(kanıta / belirtiye dayalı diş hekimliği)


Son yıllarda kanıta dayalı diş hekimliği ismi ile bir terim ortaya atıldı. "Evidence based" teriminin Türkçeye yanlış çevrilmesi ile ortaya çıkmıştır. Veya bu terim yanlış anlaşılmıştır, veya yanlış anlamlandırılmıştır. Doğrusu çeviri "belirtiye dayalı diş hekimliği"dir. Burada bu yanlış çeviriyi , içini nasıl dolduramadığımızı ve çevirinin doğrusunu anlatacağım.

Kelimeyi Türkçeye yanlış çevirince terimin içini doldurmak mümkün olmamıştır. Sıradan, anlamsız, özelliksiz bir içerik yüklenmeye gayret edilmiş, terimin içi boş kalmıştır.


Yüce önder Atatürk'ün köy enstitülerinde uyguladığı eğitin sisteminde belirtiden yola çıkarak eğitim yapıldı. Öğrenci önce tarladaki zararlıyı gördü sonra çözümü öğrendi. Önce belirtiyi gördü sonra bilim yaptı.

Kanada başta olmak üzere bir çok batı ülkesi Atatürk'ün köy enstitüsü eğitim sistemini aldı ve "Evidence Based" ön takısı kullanarak bir çok alanda uyguladı. Evidence based medicine (belirtiye dayalı tıp), evidence based dentistry (belirtiye dayalı diş hekimliği), evidence based science (belirtiye dayalı bilim) ....

Kendi öz sistemimiz olan bu eğitim modeli sanki yeni bir şeymiş gibi ithal edilmeye çalışıldı. Üstelik ithal ederken bile yanlış çeviri yapılarak deforme edildi, kanıta dayalı denildi.

Yanlış çeviriden gelen kanıta dayalı teriminin içini doldurmak için üniversiteler ve her fakültede bir öğretim üyesi görevlendirildi. Kanıta dayalı diş hekimliği nedir, nasıldır, nasıl uygulanır, bunu bul, öğren, öğret ve uygulamaya sok diye görevler verildi.

Yapacak bir şey yoktu.
Bir kaç mesleki kurum, bir kaç masabaşı meslektaş, zaten yapılmakta olan ve hekimliğin en temel davranış biçimlerini "kanıta dayalı diş hekimliği" olarak isimlendirip kucaklarına konulan topu orta sahaya pas verdiler. Yanlış çevirinin yarattığı boş çerçeve şu şekilde doldurmak zorunda kalındı. Kendilerinin bile ikna olmadıkları yaptıkları tanımda belli oluyordu. Terimin içini doldurmaya zorladıkları bu tanım şöyledir:

Kanıta dayalı diş hekimliği= diş hekiminin literatürden faydalanma yöntemlerini, çalışma metodolojilerini değerlendirmesini, araştırmalar arasında farklılıkları belirlemesini ve sonunda hastası için en uygun klinik uygulamayı yapabilme becerisini öğrenmesidir.


Bu tanım tatmin ve ikna edici değildir. İçi bomboştur. Zaten yapılmakta olan temel işlemleri sanki özel bir durum gibi göstermektedir.
Tarifin üstünü kazıyınca altından boşluk çıkmaktadır.
Bu tanım, her diş hekiminin zaten ve mecburen bildiği, her gün, zaten hep yaptığı ve yapılması zaten beklenen basit değerlendirmeleri kısaca sıralamaktadır. Özel bir şey tarif etmez.
Bu tarifte kanıta dayalı olan nedir? Bu tanımın içinde kanıt ile kast edilen nedir? Neyin kanıtıdır? Ne kanıta dayanmaktadır?, nasıl dayanmaktadır?
Kanıta dayalı diş hekimliğini anlamak için özgün bir örnek sorulduğunda tatminkar bir örnek ortaya konulamamaktadır. Hastaya bakarsın, bilime bakarsın ne gerekiyorsa onu yaparsın işte bu kanıta dayalı diş hekimliğidir deyip örnek verirler. Yahu biz bunu zaten hep yapıyoruz??? Kanıt dayanan nedir? diye sormak gerekir. Bu bir ölü doğumdur.

BELİRTİYE DAYALI (tıp veya) DİŞ HEKİMLİĞİNİN DOĞRU TANIMI

Bütün problem EVİDENCE kelimesinin yanlış çevirisinden kaynağını almıştır. İngilizcede evidence kelimesinin kanıt, bulgu, ifade, ispat, tanıklık, iz, belirti, işaret, tanık, açıklık, delil, şahit anlamları vardır.
Kanıt şeklinde dilimize çevrilmesi imkansız değildir fakat yanlıştır. "Evidence based dentistry" ifadesi içerisinde yer alan evidence teriminin kast ettiği anlam tam olarak "belirti" kelimesi ile dilimize aktarılabilir, açıklanabilir. Daha özelden kesit alındığında bu kelime "semptom" anlamında algılanmalıdır.

evidence terimi

Belirtiden yola çıkarak hastalığı tanımaya "belirtiye dayalı (tıp veya) diş hekimliği" ismi verilir. İncelemenin yönü klinikten fakülteye doğrudur. Bu terimin özelliği budur. Yani belirtiye dayalı olmanın tanımı, özelliği, ayırt edici özelliği bilimin yönüdür, ayırıcı tarif "yön"dür.

Yani teoriden pratiğe degil, pratik uygulama kanıtlarından ve belirtilerden yola çıkarak bilim destegi üretmeye "belirtiye dayalı bilim" denilir. Eğitsel amaçlara hizmet eder.

Bakın Atatürk'ü doğru anlayan "evidence base dentistry" dergisinin editörü bu terimi nasıl tarif ediyor:

Bridging the gap between research and dental practice.
Diş hekimliği pratiği ve araştırmalar arasındaki geçit


Belirtiye dayalı (tıp veya) diş hekimliği işte budur.




Ana Sayfa               Murat Aydın Diyor ki                          eposta gönder