Bu gün yaygın olarak laboratuarda kanda ölçülen
D vitamini değeri aslında
aktif olan D vitamini değildir.
Kimin kanında D vitamini ölçsek eksik çıkıyor.
Neden acaba ?
Diş Hek Dr. Murat Aydın, 2018
D vitamini genel özellikler:
Kalsiyum, magnezyum ve fosfatın bağırsaktan emilimini artıran
bir grup steroid moleküle D vitamini adı verilir. Bu vitamin kendisine özgün
reseptörleri seçerek hedef organa tutunur. Böylece tutunduğu organa özel
bir etki gösterir. Başka bazı vitaminler gibi ulaştığı dokuda nonspesifik
hücrelere bağlanıp etkilemek yerine, reseptörler yardımıyla organı seçerek,
belirli dokuları hedef alarak özgün etkiler gösterir. Bu sebep ile bir hormon olarak ele alınabilir. Besinlerden
vücudumuza giren D vitamini aktif vitamin değildir. Pre-vitamindir vücudumuzda
olgunlaşır ve kullanılabilen aktif vitamine dönüşür.
Aktif ve olgun D vitamini kana çıktıktan sonra hücrelerin içerisine
girer. Hücre çekirdek membranında VDR (vitamin D reseptör) adı verilen bir
moleküle tutunur. Beyin kalp gonadlar, prostat, bağırsak, kemik, meme ve
paratiroid hücrelerinde bu reseptörler sayıca fazladır. Ayrıca parat hormonu aktive ederek bağırsaktan
kalsiyum çekip kana emilmesini sağlayan kalsitonin
hormonunu da indükler. Böylece kandaki kalsiyum ve fosfor seviyelerini regüle
eder. Kalsitonin salgılattırmadığı zaman bağırsaktaki kalsiyumun %15 i emilirken,
kalsitonin ile emilim %60-80 e çıkar. Kemik sağlığı yanında, beyin, kalp
damar sağlığı, kanserin engellenmesi, bağışıklık sisteminin regülasyonu gibi
durumlarda D vitamini rol alır.
Bazı besinlerde daha fazla bulunur: Örneğin, Morina balığı karaciğer
yapının 1 çay kaşığında ~10 ug D vitamini vardır. C. arbuscula yosununun gramında 2 ug ,
yoğurtun ve Sütün 100 gramında 2 ug D vitamini bulunur (1 ug = 40 IU )
D vitamini prekürsör moleküller:
D vitamininin olgun molekül haline gelebilmesi için çok sayıda
kimyasal dönüşüm geçirdiği bilinmektedir. Ara basamak moleküllerinin en bilineni
D2 ve D3 adı verilen pre-vitamin veya pro-hormon olan (prekürsör) moleküllerdir.
- Vit D2 (ergokolekalsiferol)
- Vit D3 (kolekalsiferol)
D vitamini olgunlaşması:
Bu iki pre-vitamin büyük oranda kolesterol ve ergosterol 'un 7-dehydrocholesterol
'e dönüşmesi ile ortaya çıkar. Bu dönüşüm enzimatik bir konversiyondur. Aslında
bir hidroksilasyondur. D2 ve D3 pre-vitaminlerine topluca calcitrol adı verilir. Dönüşümün çoğu
deri altında gerçekleşir. Dermisin stratum basale ve stratum spinosum tabakalarında
ve ayrıca keratinositlerin içinde bu reaksiyon meydana gelir. Bu sırada güneş
ışığındaki ultra viyole (UV) ışığı görev alır. D vitamini pre-vitaminleri
ile UV ışık buluştuğu zaman moleküldeki 6 elektron yer değiştirip siklik
halka açılır ve pre-vitamin D3 kendiliğinden izomerleşir. Pre-vitamin D2
, 25 hidroksiergokolekalsiferol'e dönüşürken , Vit D3, 25 hidroksikolekalsiferol'e
dönüşür. Her ikisinde de 25 inci karbon atomuna hidroksil bağlandığı için
ikisine birden 25-hidroksi-vitamin-D denir ve 25(OH)D olarak kısaltılır.
Bir miktar D vitamini makrofajlar tarafından sentezlenir ve olgunlaştırılır.
Bu şekilde ortaya çıkan D vitamini immün sistemde sitokin gibi davranır.
D vitamini ölçülmesi:
Bu gün ülkemizde serumda D vitamini olarak ölçülen madde 25(OH)D
lerdir. Bunlar aktif D vitamini değildir
25(OH)D ler, böbrekte proksimal tübülüslerde tekrar hidroksile
edilir. Bu defa birinci karbona hidroksil bağlanır. Böylece 1-25 dihidroksikolekalsiferol
adı verilen aktif D vitaminine dönüşür. İşte vücuda lazım olan molekül budur
Aktif D vitamini kalsifediol adını
alır. Maalesef günümüzde Serumda ölçülen madde bu değildir.
Bu gün, serumda bakılan 25(OH)D bazı ülkelerde ng/ml bazılarında
nmol/L ile birimlendirilir. (1 ng/ml = 2.5 nmol/L) Sağlıklı kişilerde 30
ng/ml (75 nmol/L) civarında tespit edilmektedir. Dikkat edilmesi gereken
şey bunların aktif D vitamini olmadığı, prekürsor moleküller olduğudur.
Topluluğun etnik yapısı, çevre şartları ve bireysel farklılılar
bu seviyeyi etkilemektedir.
Uygun seviyede D vitamini sentezleyenlerde D vitamini yetmezliği bulunmayan
bireylerde 25(OH)D serum seviyesi 20 ng/ml (50 nmol/L) konsantrasyonda bulunmuş
ve bu seviye sağlıklı insan sınırı olarak kabul görmüştür. Unutmamak gerekir
ki 30 - 50 ng/ml (75 nmol/L - 125 nmol/L) arasında 25 (OH)D seviyesinde olan
kişilerde D vitamini yetersizliği görülebilmektedir.
Ultra viyole (UV) ışık hakkında:
Ultra viyole ışık hakkında bilgi vermek şarttır. Çünkü bazıları
bu ışığı D vitamini zannetmektedir. Bu sebeple güneşteki UV ışığın bilinmesi
iyi olur. Bazıları ise güneşin UV ışığına maruz kaldıklarında D vitamini
aldıklarını zannetmektedir. D vitamini seviyesinin azalmasının tek sebebinin
güneşten uzak kalmak olduğunu zannetmektedirler. Şimdi UV ışığı görelim:
UV ışığı 1 nm den 400 nm ye kadar olan geniş bir bandı kapsar. A-B-C gibi
alt kategorilere bölünmüştür. Bunların içinde ultraviyole B grubu ışığın dalga
boyu 270-300 nm arasındadır. D vitamini olgunlaşması için gerekli olan bu
ışıktır. Ultraviyole-B (UV-B) bileşenleri güneş ışığında %4-10 oranında bulunabilir
fakat bulutlu havalarda bu oran azalır. Ayrıca güneş ışığı pencereden girerken
UV-B bandındaki ışık pencere camından büyük ölçüde geçemez, cam tarafından
absorblanarak zayıflar. Eğer güneşteki UV-B ışığından azami fayda temin edilmesi
istenirse yüz, kollar ve bacaklar, her birisi 5-30 dakika devam edecek şekilde
günde 2 defa güneş ışığına maruz bırakılmalıdır.
Yazarın yorumu:
Madem yapılan neredeyse her analizde (>%90) D vitamini eksik bulunuyorsa,
o halde bir değerlendirme hatası yapıldığı açıktır. D2 ve D3 vitamininin azalması
bunların olgun D vitaminine dönüştüğünü gösterir. Yani iyi ki toplumda 25(OH)D
eksik bulunuyor. Bu bize D vitamini eksikliği bulunmadığını gösterir. Çünkü
olgun D vitamini eksikliği başka şeydir, 25(OH)D eksikliği başka bir şeydir.
bazıları olgun D vitamine bakmak zor olduğu için 25(OH)D molekülüne bakılıyor
şeklinde açıklama getirmektedirler. Hedef molekül ile kursör molekül arasınta
tahterevalli vardır. Hedef molekül azalırsa kursör molekül artar. Kursör
molekül azalırsa hedef molekül artar. Günümüzde (benim düşüncelerime göre)
yapılmakta olan hata şudur: kursör molekülü izleyip azaldığını görünce hedef
molekül azaldı diye yorum yapıyorlar. Tam tersine hedef molekül artmaktadır.
Bu şekilde yapılan ölçümde D2 ve D3 pre-vitamini eksik çıkıyorsa
D vitaminine dönüşmüş olabilir. Yani D vitamini normal olabilir. Boş yere
D vitamini yüklemesine gerek olmadığını ifade ediyor olabilir.
 Sakın D vitamini ölçüm kitlerindeki bu programlı hata, D vitamini
üretici firmaların bir oyunu olmasın ?
Previtamin D ve vitamin D seviyeleri üzerine daha fazla çalışma
yapılınca işin doğrusu açığa çıkacaktır.
Kaynaklar:
Tuohimaa P (March 2009). "Vitamin D and aging". The Journal of Steroid
Biochemistry and Molecular Biology. 114 (1–2): 78–84. doi:10.1016/j.jsbmb.2008.12.020.
PMID 19444937
Holick MF (December 2004). "Sunlight and vitamin D for bone health
and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease".
The American Journal of Clinical Nutrition. 80 (6 Suppl): 1678S–88S. PMID
15585788.
Bouillon R, Van Cromphaut S, Carmeliet G (February 2003). "Intestinal
calcium absorption: Molecular vitamin D mediated mechanisms". Journal of
Cellular Biochemistry. 88 (2): 332–9. doi:10.1002/jcb.10360. PMID 12520535.
Keegan RJ, Lu Z, Bogusz JM, Williams JE, Holick MF (January 2013). "Photobiology
of vitamin D in mushrooms and its bioavailability in humans". Dermato-Endocrinology.
5 (1): 165–76. doi:10.4161/derm.23321. PMC 3897585 PMID 24494050.
Crissey SD, Ange KD, Jacobsen KL, Slifka KA, Bowen PE, Stacewicz-Sapuntzakis
M, Langman CB, Sadler W, Kahn S, Ward A (January 2003). "Serum concentrations
of lipids, vitamin d metabolites, retinol, retinyl esters, tocopherols and
selected carotenoids in twelve captive wild felid species at four zoos".
The Journal of Nutrition. 133 (1): 160–6. PMID 12514284.
Takeuchi A, Okano T, Sayamoto M, Sawamura S, Kobayashi T, Motosugi
M, Yamakawa T (February 1986). "Tissue distribution of 7-dehydrocholesterol,
vitamin D3 and 25-hydroxyvitamin D3 in several species of fishes". Journal
of Nutritional Science and Vitaminology. 32 (1): 13–22. doi:10.3177/jnsv.32.13.
PMID 3012050.
Bu sitede okuduklarınız muayene ve tedavi
yerine geçmez.
